وب‌سايت رسمی محمدرضا آل‌ابراهيم پژوهشگر و نويسنده
نوشته های مشابه
اردشیر بابکان زادۀ بَختِگان
پژوهش و گردآوری: محمدرضا آل ابراهیم
معرفی از: محمدعلی پیش آهنگ
پژوهشگر گرامی جناب محمدرضا آل ابراهیم بار دیگر چهار اثر ماندگار ارزشمند و محققانه:
۱ – اردشیر بابکان، زادۀ بختگان
۲ – آثار باستانی، اماکن مذهبی و گردشگاه ها در استهبان
۳ – شاهکار عشق یا شور عاشورا
۴ – غزلیات شمس سروده شمس استهباناتی
را به عالم علم و دانش خصوصاً به عرصۀ پهناور و بی انتهای تاریخ ارائه نموده اند که جای بسیاری اظهار مسرت و تشکر دارد. در کتابهای اردشیر بابکان (۲۴۱-۲۲۴ میلادی) زادۀ بختگان و آثار باستانی، اماکن مذهبی و گردشگاه ها در استهبان بخشی از پیشامدهای درخشان گذشته و آثار پیشینیان ما ایرانیان را با تمدن چندین هزار ساله اش که در زیر غبار گذر زمان به دست فراموشی سپرده شده بود و وجود بعضی از حکومت هایی که بر بخشی از ایران فرمانروایی می کرده اند و به عللی که حاکم بر اجتماع آن منطقه می شده اند، باعث شده بود که تاریخ گذشته آن حوزه، منطقه و سرزمین به دست فراموشی سپرده شود و نسل کنونی چنانکه باید و شاید به طور کامل و روشن از تاریخ باعظمت هر محل و مکان
بی خبر و بی اطلاع ماند.
به گفتۀ جناب استاد گرانقدر آقای دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی هنگامی که اسم تاریخ به میان می آید عده ای فکر می کنند تنها تاریخ یعنی حکومت سلسله های پادشاهان و جنگ، نبرد و
خون ریزی هایی که انجام داده اند و غارت و چپاول هایی
که کرده اند و… می باشد.
و تاریخ و سرگذشت محل ها و مکان های دیگر مورد نظر نیست در صورتی که نباید چنین باشد. بلکه سرگذشت مردمان هر شهر و دیاری و مکانی هم باید مورد نظر و بحث و گفتگو باشند به همین دلیل نوشتن کتابهایی مانند اردشیر بابکان زادۀ بختگان و آثار باستانی، اماکن مذهبی و گردشگاه ها در استهبان که یادآور دوران پرافتخار مکانهای دهستان خیر KHEYR، ایج و بخش رونیز، خلاصه شهرستان استهبان می باشد، بسیار ضروری و لازم است. زیرا تاریخ داستان تکامل جامعه است و جامعه عالی ترین پدیده طبیعت می باشد بنابراین به گفته نویسنده و شاعر معاصر «آقای حبیب ا… حسامی» هر فردی در هر مقام و موقعیت و شغلی که باشد بایست کم و بیش
از تاریخ و آثار باستانی هر مکانی و جایی از ایران عزیز چیزی بداند و حداقل اطلاعی با تاریخ آنجا داشته باشد و با گذشته وحال آنجا آشنا شود. به ویژه اهالی آن محل، تاریخ برای هر فردی حکم حافظه را دارد. همان طور که اگر کسی حافظۀ خود را از دست بدهد دیگر برای اجتماع و جامعه ای که در آن زندگی و زیست می کند نمی تواند فردی مفید باشد یا اگر ملتی تاریخ نداشته باشد و یا از تاریخ خود بی خبر و بی اطلاع باشد نمی تواند فرد چندان مؤثری در جامعه باشد.زیرا تاریخ به هر کسی روح می دهد و جان
می بخشد و ملت بدون تاریخ، ملتی بی جان است. در اهمیت علم تاریخ و باستان شناسی همین بس که در چندین جای قرآن کریم سرگذشت هایی بیان شده از جمله در سوره قصص، … و در سوره یوسف آیه یکصد و یازده (۱۱۱) که می فرماید:
«به درستی که در حکایت ها مسائل عبرت انگیز برای اهل کمال یافت می شود…»
هگل تاریخ را محکمه قضاوت انسانها می داند و کارامل در تعریف تاریخ می گوید: تاریخ زندگی نامه مردان بزرگ است. آری اردشیر بابکان که مادرش «رام بهشت نی ریزی بوده است» یکی از مردان بزرگ تاریخ ایران عزیز است.
مطالعه متن تاریخ و آثار باستانی همانند فیلمی سینمایی، انسان را به دوران گذشته می برد و خود را در همان حال و فضا می بیند. تاریخ آیینۀ تمام نمایی از گذشته برای تجربه اندوزی و عبرت در حال و آینده است. خواندمیر در مقدمۀ حبیب السیر در منابع علم تاریخ گفته است:
«بر اخبار و آثار نو و کهن
ز تاریخ واقف شوی بی سخن»
«گهی باز گوید ز پیغمبران
گهی راز گوید زنام آوران»
«گهی از حکیمان حکایت کند
گهی از کریمان روایت کند»
«ز افعال در باب دین و دول
زاعمال اصحاب ملک و ملل»
«چو تاریخ را این شرف حاصل است
پسندیدۀ مردم فاضل است»
«لغت نامه دهخدا نقل از حبیب السیر»
حضرت علی بن ابیطالب امیرالمؤمنین علیه السلام
پسر عم، داماد، وصی و جانشین حضرت
محمدبن عبدالله (ص) در خطبه نود از نهج البلاغه خطاب به فرزند گرانقدر و بزرگوار و والامقامش حضرت امام حسن مجتبی (ع) می فرمایند: فرزندم من اگر چه در تمام طول تاریخ همراه گذشتگان زندگی نداشته ام
ولی وقایع حیات آنها را به دقت خوانده ام و آثاری که از آنها باقی مانده را بررسی نموده ام و با این کار گویا من در تمام آن مدت زنده بوده ام، گویا من عمر جاودان داشته ام. بنابراین با مطالعه کتاب اردشیر بابکان، زادۀ بختگان و آثار باستانی، اماکن مذهبی و گردشگاه ها در ایج، خیر و رونیز به ویژه شهرستان استهبان که آل ابراهیم با زحمات فراوان و تحقیقات و خواندن کتابهای زیاد و گفتگو با افراد کهنسال آنها را تهیه و به چاپ رسانیده است هر کس خود را در دوران با عظمت مؤسس سلسله ساسانیان (۶۵۲-۲۲۴ میلادی) و اردشیر بابکان (۲۴۱-۲۲۴ میلادی) که «رام بهشت مادرش نی ریزی بوده است» حس می کند. معرفی اوضاع جغرافیای سرزمین خیر KHEYR که قدمتی به راستای تاریخ دارد و در کتابهای حدودالعالم، تاریخ طبری، بلعمی، فارسنامه ابن بلخی، فارسنامه ناصری و چندین کتاب دیگر ذکری از آن شده به وسعت معلومات آدمی به ویژه اهالی و ساکنین شهرستان استهبان و اهل آن محل می افزاید. معرفی آثار باستانی از جمله حدود ده گرمابه که سید محمدحسن (۱۳۴۳-۱۲۷۳ ه.ق)
شیخ الاسلام نی ریزی ملقب به سید اشرف و متخلص به «شهاب» در توصیف و تاریخ بنای حمام های موقوفه مرحوم حاج میرزا عبدالحسین خان سروده و اشعار در لوحه سنگی نقر و بر سر در حمام بزرگ نصب گردیده است چنین می باشد.
ز حاجی خان فرخ رخ ظهور نور یزدان بین
به دیدار از بنای خیر او آثار ایمان بین
ز فیض نعمتش این صفحه را خوان سلیمان خوان
ز یمن همتش این خطه را رشک گلستان بین
همای همتش بر اوج رفعت چون گشاید پر
ز دست گوهر افشانش خجل دریای عمان بین
ز نام نیکش این حمام گلشن تا بود باقی
سر پر افتخارش را فراز چرخ گردان بین
ز ادراک قصور و حور اگر عقلت بود قاصر
در این حمام زیباشو، قصور و حور و غلمان بین
ز آب پاک او شو پاک از آلایش عصیان
در این طاق مقرنس، خویش را خورشید رخشان بین
شب تاریک، از عکس فروغ جام های تو
در این نه قبه چو افلاک اخترهای تابان بین
سکندر را به ظلمت گرچه جویی آب حیوانی؟
ز خضر دیده در حمام رویش آب حیوان بین
گر استحکام هرمان را ندیدی چشم جان بگشا
ز استاد هنرمند، این بنا را به زهرمان بین
ز معماران محمد را، چو ختم آمد هنرمندی
ز فیض خاص و عامش لایق انعام و احسان بین
فرو رفتم به بحر فکر، چون از بهر تاریخش
خرد گفتا «شها» با حل این مشکل مر آسان بین
یکی بیرون شد از حمام و گفت این مصرع دلکش
بیا حمام حاجی میرزا عبدالحسین خان بین
تاریخ اتمام حمام مشهور به حاجی خان،
محرم الحرام فی سنه ۱۳۲۹ هجری قمری است(۱)
خلاصه شناساندن آثار تاریخی و باستانی استهبان به همراهی وجه تسمیه روستاهای خیر و.. وضع آب و هوا و فاصله های آن با نقاط پیرامون آن، دقت و موشکافی آل ابراهیم مؤلف فرهیخته فرهنگی زحمتکش را می رساند که شرح حال و دوران کودکی، نوجوانی اردشیر بابکان و نحوه تأسیس سلسله شکوهمند ساسانیان و به قدرت رسیدن او را بیان می کند.
گرچه در تاریخ های دیگر هم آمده ولی ذکر جزئیات و نام روستاهای دهستان خیر و ایج و بخش رونیز بر مستندات این دو کتاب افزوده است.
کتابی مفید به نام اردشیر بابکان زادۀ بختگان با این پرمحتوایی از ذکر یک نکته بسیار مهم و بااهمیت
بی توجه شده است و آن اینکه بنابر تحقیق شادروان سعید نفیسی،(۲) دکتر عبدالحسین زرین کوب،(۳) امان اللهی
بهاروند، سکندر،(۴) محمدجواد شمس نی ریزی(۵) و پژوهشگر جناب دکتر جمشید صداقت کیش استاد محترم دانشگاه(۶) از «مادر اردشیر بابکان» «رام بهشت» که نی ریزی بوده نامی برده
نشده است.
با توجه به اینکه در برخی کتابها از جمله فارسنامه بلخی و… نام نی ریز و خیر همراه و کنار هم آورده شده و شهرستان کهنسال و تاریخی نی ریز با دهستان خیر هم مرز و همسایه اند و در حال حاضر هم عده ای از اهالی این دو منطقه با هم نسبت خویشاوندی نسبی و سببی دارند، لازم بود نام مادر اردشیر بابکان که
نی ریزی بوده است در کتاب اردشیر بابکان زادۀ بختگان آورده می شد و حتی ذکر اینکه شهربانو دختر یزدگرد سوم که از فرزند زادگان اردشیر بابکان سردودمان سلسلۀ ساسانیان و همسر حضرت سیدالشهداء امام حسین علیه السلام سرور آزادگان جهان و قافله سالار شهدای دشت نینوا و کربلای معلی و مادر حضرت امام زین العابدین امام چهارم شیعیان گیتی بوده است بیان می شد.
در پایان از پژوهشگر عزیز آقای آل ابراهیم که مردی عاشق و فرهیخته است و با کار خود شهرستان استهبان را زنده کرده و بزرگانش و جای جای وطنش را به ملت شریف ایران شناسانده و می شناساند و بدون شک این بزرگمرد که یک تنه بار معنوی شهرستانش را به دوش می کشد و بدون چشمداشت مادی آنچنانی تاکنون چندین کتاب به چاپ رسانیده و برخی از آنها را به نگارنده اهداء نموده اند، تشکر
می کنم و ضمن اینکه به خوانندگان محترم و فرهنگیان و علاقه مندان توصیه و سفارش می شود تا کتابهای ایشان را تهیه و مطالعه کنند و از مزایای آنها
بهره مند شوند.
پانویس و منابع:
۱ – گوهر بحر سعادت میرزا عبدالحسین
آن که حاجی خانش نامند آن جناب
در جلال و جاه و چشم روزگار
هم چو او یک تن ندید از هیچ باب
خورده بین سه آسمان تا حضرتش
در بزرگی و کرم کرد انتخاب
آن فلک قدر ملک خصلت که هست
ذات پاکش فیض ده چون آفتاب
از صفات باطن نیات نیک
این نهاد بنهاد تا باشد شباب
ساخت این حمام با طرزی نکو
سیم و زر را خرج کردی بی حساب
چون نمود آسوده خلقی زین اساس
باد یارب در دو عالم کامیاب
چون تمام آمد سؤال افسرده کرد
از خرد تاریخ وی دادش جواب
چون یکی بیرون رود از در بگو
بعد از حمام، مطلوب است خواب
۲ -تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر، از شادروان نفیسی، سعید- تهران انتشارات بنیاد ۱۳۶۴ خورشیدی.
۳ – تاریخ مردم ایران، از زرین کوب، عبدالحسین، تهران انتشارات امیرکبیر ۱۳۶۴ شمسی
۴ – کتاب کوچ نشینی در ایران پژوهشی درباره عشایر ایلات از امان اللهی بهاروند، سکندر تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب ۱۳۶۰ خورشیدی.
۵ – کتاب کردان پارس و کرمان، از دکتر جمشید صداقت کیش، ارومیه، انتشارات صلاح الدین ایوبی ۱۳۸۱ خورشیدی.
۶ – تاریخ و فرهنگ نی ریز از محمدجواد شمس نی ریزی، انتشار مجتمع فرهنگی، هنری کوثر نور
نی ریز ۱۳۷۹ خورشیدی.
